Χρήστος Αγοραστός: Έκθεση για την κατάσταση του Σένγκεν για τα 40 χρόνια ουσιαστικών οφελών όλων των πολιτών της ΕΕ
Γράφει ο Χρήστος Αγοραστός
Η Επιτροπή δημοσίευσε την τέταρτη έκθεσή της για την κατάσταση του Σένγκεν, στην οποία εξετάζονται οι εξελίξεις κατά το προηγούμενο έτος και καθορίζονται προτεραιότητες για το επόμενο έτος.
40 χρόνια από τη ίδρυσή του δείχνει ότι ο χώρος Σένγκεν έχει αποφέρει σημαντικά οφέλη στην ΕΕ και τους πολίτες της. Αποτελεί τη ραχοκοκαλιά της εσωτερικής αγοράς της ΕΕ και διευκολύνει τη ζωή σχεδόν 450 εκατομμυρίων ανθρώπων. Πέρυσι, η Σένγκεν ήταν για άλλη μια φορά ο προορισμός με τη μεγαλύτερη επισκεψιμότητα στον κόσμο, καλωσορίζοντας πάνω από μισό δισεκατομμύριο επισκέπτες και οδηγώντας την οικονομική ανάπτυξη σε ολόκληρη την Ένωση.
Με την πάροδο του χρόνου, το Σένγκεν εξελίχθηκε σε ένα ισχυρό και ολοκληρωμένο σύστημα, στο οποίο τα κράτη μέλη με τη στήριξη της ΕΕ διαχειρίζονται αποτελεσματικά τα εξωτερικά σύνορα, την ασφάλεια και τη μετανάστευση με συντονισμένο τρόπο.
Η έκθεση που εγκρίθηκε, εξετάζει τη λειτουργία του χώρου Σένγκεν και αποτελεί τη συμβολή της Επιτροπής ενόψει του Συμβουλίου Σένγκεν του Ιουνίου, το οποίο θα γιορτάσει 40 χρόνια από την υπογραφή της συμφωνίας Σένγκεν.
Κατάσταση Σένγκεν
Οι εκθέσεις για την κατάσταση του Σένγκεν το 2025 σχετικά με τα επιτεύγματα, τις προκλήσεις και τις εξελίξεις στον χώρο Σένγκεν κατά τον τελευταίο κύκλο της περιόδου 2024-2025. Η πλήρης προσχώρηση της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας στον χώρο Σένγκεν ενισχύει σημαντικά την οικονομία της ΕΕ και αποδεικνύει ότι τα κράτη μέλη δεσμεύονται πλήρως να βελτιώσουν περαιτέρω τη συνεργασία στο πλαίσιο του Σένγκεν.
Επιπλέον, οι απαιτήσεις Σένγκεν έχουν καταστεί κρίσιμη πτυχή της διαδικασίας διεύρυνσης της ΕΕ, καθώς όλες οι υποψήφιες χώρες πρέπει να διαθέτουν πλήρως λειτουργικά εθνικά συστήματα διακυβέρνησης Σένγκεν από τη στιγμή που θα γίνουν δεκτοί στην ΕΕ. Και οι εντατικές προσπάθειες της ΕΕοδήγησαν σε μείωση των παράτυπων διελεύσεων στα εξωτερικά σύνορα του Σένγκεν, με περίπου 240000 ανιχνεύσεις — το χαμηλότερο από το 2021.
Η έκθεση δείχνει ότι οι κανόνες Σένγκεν εφαρμόζονται ορθά και θα συνεχιστούν οι περαιτέρω εργασίες στους ακόλουθους τομείς:
- Περαιτέρω ενίσχυση της πολιτικής και επιχειρησιακής διακυβέρνησης. Η κοινή χρήση ενός χώρου χωρίς εσωτερικά σύνορα βασίζεται στην εμπιστοσύνη. Αυτό απαιτεί την αποτελεσματική εφαρμογή των συμφωνηθέντων κανόνων και τη χρήση κοινών εργαλείων πληροφοριών, πόρων και υποδομών. Η Επιτροπή θα συνεχίσει να παρακολουθεί την πρόοδο μέσω του ετήσιου πίνακα αποτελεσμάτων Σένγκεν και να ενοποιεί περαιτέρω τον μηχανισμό αξιολόγησης και παρακολούθησης Σένγκεν. Αυτό περιλαμβάνει συστήματα τόσο στις χώρες Σένγκεν όσο και στις υποψήφιες χώρες για προσχώρηση στην ΕΕ.
- Επιτάχυνση της εφαρμογής του πλαισίου ψηφιοποίησης για την πρόληψη των κινδύνων για την ασφάλεια. Αυτό είναι καίριας σημασίας για την επικείμενη ανάπτυξη του συστήματος εισόδου/εξόδου και του ευρωπαϊκού συστήματος πληροφοριών και άδειας ταξιδίου (ETIAS). Η συνέχιση των επενδύσεων στην έρευνα και την καινοτομία είναι ουσιαστικής σημασίας για την προστασία του χώρου Σένγκεν με τη χρήση υπερσύγχρονων ευρωπαϊκών λύσεων στο μέλλον.
- Ανάλυση του εξελισσόμενου τοπίου της ασφάλειας με κοινή εικόνα πληροφοριών, κοινές επιχειρησιακές δράσεις και ισχυρότερη συνεργασία μεταξύ των αρχών επιβολής του νόμου, συμπεριλαμβανομένων των εσωτερικών παραμεθόριων περιοχών. Όπως ανακοινώθηκε στην Ευρωπαϊκή Στρατηγική Εσωτερικής Ασφάλειας ProtectEU, η Επιτροπή θα εργαστεί για τη δημιουργία ομάδας υψηλού επιπέδου για το μέλλον της επιχειρησιακής συνεργασίας στον τομέα της επιβολής του νόμου σε ολόκληρο τον χώρο Σένγκεν.
- Ετοιμότητα πολύ πέρα από τα σύνορά μας μέσω της εμβάθυνσης των σχέσεων με τις χώρες εταίρους στη γειτονία μας και πέραν αυτής. Η Ευρωπόλ και τα κράτη μέλη έχουν εντείνει τις εργασίες τους τα τελευταία χρόνια για τη βελτίωση της διαβίβασης και επεξεργασίας πληροφοριών από βασικές τρίτες χώρες. Ο Frontex έχει επίσης ενισχύσει τη στήριξή του προς τις υποψήφιες χώρες.
- Αποτελεσματικά μέτρα για την επιστροφή όσων δεν έχουν νόμιμο δικαίωμα παραμονής στην ΕΕ. Το 2024 σημειώθηκε αύξηση σχεδόν 12 % στις επιστροφές υπηκόων τρίτων χωρών χωρίς δικαίωμα παραμονής στον χώρο Σένγκεν, ωστόσο το συνολικό ποσοστό επιστροφής πρέπει να αυξηθεί περαιτέρω. Για να στηρίξει τα κράτη μέλη, η Επιτροπή διενήργησε πέρυσι αξιολόγηση Σένγκεν, προσδιορίζοντας βέλτιστες πρακτικές για ταχύτερες και αποτελεσματικότερες επιστροφές.
- Συντονισμένη δράση εντός του χώρου Σένγκεν: η ταχεία και αποτελεσματική ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των αρχών επιβολής του νόμου παραμένει ένα από τα ισχυρότερα εργαλεία για την πρόληψη και την καταπολέμηση της εγκληματικότητας. Η ΕΕ διαθέτει ήδη ισχυρά εργαλεία για την επίγνωση της κατάστασης και την ανάλυση κινδύνου, όπως το EUROSUR και το Σύστημα Πληροφοριών Σένγκεν. Η Επιτροπή με τον συντονιστή Σένγκεν θα συνεχίσει να στηρίζει τα κράτη μέλη για την αποτελεσματική συνεργασία στον τομέα της διασυνοριακής επιχειρησιακής επιβολής του νόμου.
Ο χώρος Σένγκεν θα συνεχίσει να εξελίσσεται, να προσαρμόζεται στις νέες πραγματικότητες και να ανταποκρίνεται στο μεταβαλλόμενο γεωπολιτικό τοπίο. Η Επιτροπή θα συνεργαστεί με τα κράτη μέλη για την απελευθέρωση του πλήρους δυναμικού του Σένγκεν με τη δημιουργία ενός χώρου ελεύθερης κυκλοφορίας που θα είναι έτοιμος για τις μελλοντικές προκλήσεις. Για την αντιμετώπιση των εναπομενουσών προκλήσεων, ο κύκλος διακυβέρνησης Σένγκεν 2025-2026 θα επικεντρωθεί στην εδραίωση του πλαισίου διακυβέρνησης για την ενίσχυση του συντονισμού των πολιτικών, μιας διαρθρωμένης και συνεκτικής προσέγγισης της αστυνομικής συνεργασίας, καθώς και στην επιτάχυνση της ψηφιοποίησης των διαδικασιών και των συστημάτων για την αύξηση της ασφάλειας.
Η Επιτροπή αξιολογεί ετησίως την κατάσταση του Σένγκεν από το 2022 όταν θεσπίστηκαν το Συμβούλιο Σένγκεν, ο κύκλος Σένγκεν και το νέο πλαίσιο αξιολόγησης Σένγκεν. Η άσκηση αυτή σηματοδοτεί τη συνέχιση της υλοποίησης της πρωτοβουλίας της Επιτροπής να ενισχύσει την κοινή διακυβέρνηση του χώρου Σένγκεν και να εξασφαλίσει μια δομημένη, συντονισμένη και κοινή απάντηση στις προκλήσεις του. Καλεί το Συμβούλιο Σένγκεν να συζητήσει τον Ιούνιο την παρούσα έκθεση για την κατάσταση του Σένγκεν το 2025 και να εγκρίνει τις προτεραιότητες για τον κύκλο Σένγκεν 2025-2026.
