Χρήστος Αγοραστός: Επίτευξη των κλιματικών και ενεργειακών στόχων για το 2030 σύμφωνα με τα εθνικά σχέδια
Τα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν καλύψει σημαντικά το χάσμα ως προς την επίτευξη των ενεργειακών και κλιματικών στόχων για το 2030, σύμφωνα με την αξιολόγηση των εθνικών σχεδίων για την ενέργεια και το κλίμα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ΕΣΕΚ). Οι χώρες της ΕΕ βελτίωσαν σημαντικά τα σχέδιά τους σύμφωνα με τις συστάσεις της Επιτροπής τον Δεκέμβριο του 2023. Ως εκ τούτου, η ΕΕ πλησιάζει συλλογικά τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 55 %, όπως έχει δεσμευτεί στο ευρωπαϊκό νομοθέτημα για το κλίμα, και την επίτευξη μεριδίου ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές τουλάχιστον 42,5 %.
Η αξιολόγηση της Επιτροπής δείχνει ότι η ΕΕ βρίσκεται σήμερα σε πορεία μείωσης των καθαρών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά περίπου 54 % έως το 2030, σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990, εάν τα κράτη μέλη εφαρμόσουν πλήρως τα υφιστάμενα και προγραμματισμένα εθνικά μέτρα και πολιτικές της ΕΕ. Στο σημερινό γεωπολιτικό πλαίσιο, αυτό καταδεικνύει ότι η ΕΕ δεν αποκλίνει από την πορεία των κλιματικών της δεσμεύσεων, επενδύοντας με αποφασιστικότητα στη μετάβαση σε καθαρές μορφές ενέργειας και δίνοντας προτεραιότητα στη βιομηχανική ανταγωνιστικότητα και στην κοινωνική διάσταση της ΕΕ.
Στρατηγικές πρωτοβουλίες, όπως η συμφωνία για καθαρή βιομηχανία και το σχέδιο δράσης για οικονομικά προσιτή ενέργεια, θα συμπληρώσουν τα ΕΣΕΚ με την κινητοποίηση επενδύσεων για την απανθρακοποίηση της βιομηχανίας και την καθαρή τεχνολογία, αξιοποιώντας με τον καλύτερο δυνατό τρόπο το εγχώριο δυναμικό της Ευρώπης για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και ενεργειακά αποδοτικές λύσεις, συμβάλλοντας έτσι σταδιακά στην επίτευξη χαμηλότερων και σταθερότερων τιμών ενέργειας.
Τα κράτη μέλη επιδεικνύουν πολιτική βούληση να μειώσουν την εξάρτησή μας από εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα, να βελτιώσουν την ανθεκτικότητα και την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού και των ενεργειακών υποδομών, να επιταχύνουν την ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς ενέργειας και να στηρίξουν όσους έχουν μεγαλύτερη ανάγκη με επενδύσεις και ανάπτυξη δεξιοτήτων.
Η αξιολόγηση της Επιτροπής παρέχει μια στέρεη βάση για συζητήσεις σχετικά με τα επόμενα βήματα στην πορεία της ΕΕ προς την απανθρακοποίηση με ορίζοντα το 2040 και την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050. Η Επιτροπή θα εντείνει τη συνεργασία με τα κράτη μέλη για την κάλυψη των κενών που απομένουν και την εφαρμογή πρόσθετων κατευθυντήριων γραμμών, οι οποίες καθορίζονται στη σημερινή αξιολόγηση.
Η επόμενη φάση θα πρέπει να επικεντρωθεί στη μετατροπή των σχεδίων σε δράση για τη εξασφάλιση σταθερότητας και προβλεψιμότητας. Αυτό συνεπάγεται τη διοχέτευση δημόσιων πόρων για την αποτελεσματική στήριξη μετασχηματιστικών επενδύσεων, την ενθάρρυνση ιδιωτικών επενδύσεων και τον συντονισμό των προσπαθειών σε περιφερειακό και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή θα συνεχίσει να στηρίζει τις προσπάθειες των κρατών μελών στην εφαρμογή και στην κάλυψη των κενών που απομένουν.
Τα κράτη μέλη που δεν έχουν ακόμη υποβάλει τα τελικά τους σχέδια — Βέλγιο, Εσθονία και Πολωνία — πρέπει να το πράξουν χωρίς καθυστέρηση. Αν και οι γενικοί στόχοι τους έχουν συμπεριληφθεί στην αξιολόγηση της ΕΕ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα επανεξετάσει καθένα από τα σχέδιά τους μεμονωμένα αμέσως μετά την επίσημη υποβολή τους. Επιπλέον, η Επιτροπή επεξεργάζεται την επιμέρους αξιολόγηση του τελικού ΕΣΕΚ της Σλοβακίας, το οποίο υποβλήθηκε στις 15 Απριλίου 2025.
Ο κανονισμός για τη διακυβέρνηση της Ενεργειακής Ένωσης και της Δράσης για το Κλίμα απαιτεί από τα κράτη μέλη να υποβάλλουν τακτικά ΕΣΕΚ, όπου περιγράφουν τον τρόπο με τον οποίο προτίθενται να επιτύχουν τους κλιματικούς και ενεργειακούς στόχους για το 2030 και τους στόχους της Ενεργειακής Ένωσης. Αυτά είναι ζωτικής σημασίας για να επιτευχθεί μια δίκαιη, ανθεκτική και κλιματικά ουδέτερη Ευρώπη και να κατευθυνθούν οι απολύτως αναγκαίες επενδύσεις προς την κλιματική και την ενεργειακή μετάβαση. Ολοκληρώθηκαν για πρώτη φορά το 2020, αλλά έπρεπε να επικαιροποιηθούν ώστε να ληφθούν υπόψη οι στόχοι και η συμφωνηθείσα νομοθετική δέσμη για το 2030, γνωστή και ως δέσμη προσαρμογής στον στόχο του 55 %.
Τα προσχέδια των επικαιροποιημένων ΕΣΕΚ έπρεπε να υποβληθούν έως τις 30 Ιουνίου 2023. Η Επιτροπή δημοσίευσε αξιολόγηση σε επίπεδο ΕΕ, συνοδευόμενη από ειδικές ανά χώρα αξιολογήσεις και συστάσεις, τον Δεκέμβριο του 2023. Λαμβάνοντας υπόψη τις εν λόγω συστάσεις, τα κράτη μέλη κλήθηκαν στη συνέχεια να υποβάλουν τα τελικά ΕΣΕΚ τους έως τις 30 Ιουνίου 2024.
Η δέσμη μέτρων που δημοσιεύτηκε σήμερα περιλαμβάνει αξιολόγηση σε επίπεδο ΕΕ και έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής, με επιμέρους αξιολόγηση των 23 εθνικών σχεδίων και κατευθυντήριες γραμμές για τη διευκόλυνση της εφαρμογής.
Τα ΕΣΕΚ ως εργαλείο διακυβέρνησης θα επανεξεταστούν για την περίοδο μετά το 2030 στο πλαίσιο της επικείμενης αναθεώρησης του κανονισμού για τη διακυβέρνηση.
