Η δολοφονία του Ίωνος Δραγούμη - Πολιτικές δολοφονίες στην Ελλάδα

Αν θελήσει κανείς να αναψηλαφήσει το χρονικό της πολιτικής βίας στην Ελλάδα, σίγουρα θα διαπιστώσει ότι ο φάκελος των πολιτικών δολοφονιών περιλαμβάνει μερικές από τις πιο σκοτεινές σελίδες στους δύο αιώνες της ύπαρξης του ελληνικού κράτους.

Μια πολιτική δολοφονία όμως, είναι κάτι πολύ περισσότερο από μερικές κηλίδες αίματος στο πεζοδρόμιο ή την απώλεια μιας ζωής. Φέρει βαρύ φορτίο και ανεξίτηλο στίγμα. Δρομολογεί ιδεολογίες, πολιτικές διεργασίες και πυροδοτεί γεγονότα πολύ πιο πέρα από ένα τυχαίο θάνατο.

Ο ρομαντικός εθνικιστής, γεμάτος αυταπάτες και νεοβυζαντινούς οραματισμούς Ίωνας Δραγούμης δολοφονήθηκε από φανατικούς οπαδούς του Βενιζέλου, θύμα του Εθνικού Διχασμού και μιας παραζάλης που απέληξε στη Μικρασιατική Καταστροφή.

Ο Ίων (Ιωάννης) Δραγούμης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1878. Υπήρξε γόνος γνωστής Αθηναϊκής οικογένειας. Ο πατέρας του Στέφανος Δραγούμης ήταν νομικός, πολιτικός και Υπουργός για αρκετές θητείες στη Βουλή. Η Ναταλία Μελά, σύζυγος του Μακεδονομάχου Παύλου Μελά, ήταν αδελφή του Ίωνος. Το 1899 ο Ίων προσελήφθη στη Διπλωματική Υπηρεσία και αργότερα έγινε Πρόξενος Μοναστηρίου, Σερρών και Πύργου. Ιδεολόγος, εθνικιστής, ο Δραγούμης αποτελεί έναν από τους βασικούς εμπνευστές και συντονιστές του Μακεδονικού Αγώνα.

Ήταν υπέρμαχος της δημοτικής γλώσσας και ένας από τους ιδρυτές του «Εκπαιδευτικού Ομίλου». Συνέγραψε πλήθος πολιτικών μελετών και άρθρων και δημοσίευσε αρκετά λογοτεχνικά έργα. Μερικά από αυτά είναι τα εξής: «Μαρτύρων και ηρώων αίμα», «Σαμοθράκη», «Όσοι ζωντανοί» και άλλα.

Ο πατριωτικός ελληνοκεντρισμός του Δραγούμη σε συνδυασμό με τον ρομαντισμό και τον ηρωισμό του έχουν στοιχειοθετήσει μια «προσωπική μυθολογία».
Ο Ίων Δραγούμης υπήρξε «αριστοκράτης» γλυκοαίματος και θανάσιμα μισητός, άνθρωπος των σαλονιών και των κομιτάτων, σεμνός και ερωτικός, οραματιστής μιας άλλου είδους μεγάλης Ελλάδας.
Οραματιζόταν την ένωση της φυλής, την απελευθέρωση ολόκληρου του Ελληνισμού και τη συγκρότηση ενός μεγάλου ελληνικού κράτους.

Υπήρξε αδελφικός φίλος του Βασιλιά Κωνσταντίνου Α΄ και θανάσιμος εχθρός του Βενιζέλου και μάλιστα σε μια εποχή που οι Έλληνες είχαν διχαστεί σε Βασιλικούς και Βενιζελικούς. Ως ένας από τους 16 ηγέτες της «Ηνωμένης Αντιπολίτευσης» κατά του Ελευθερίου Βενιζέλου ο Ίων Δραγούμης πλήρωσε με τη ζωή του τη σύγκρουση των Βασιλικών και των Βενιζελικών.

Τον Νοέμβριο του 1916 η Ελλάδα ήταν χωρισμένη σε δύο κράτη: το κράτος της Αθήνας και το κράτος της Θεσσαλονίκης. Αιτία του διχασμού ήταν η διαφωνία μεταξύ του Πρωθυπουργού της Ελλάδας Ελευθερίου Βενιζέλου, που ήθελε την είσοδο της χώρας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ. Ο βασιλιάς ακολουθούσε ουδέτερη στάση. (Πίστευε στην υπεροχή του γερμανικού στρατού). (Η συγγενική σχέση της βασίλισσας Σοφίας με τον Κάιζερ Γουλιέλμο Β΄ κατέστησε τον Κωνσταντίνο ύποπτο φιλογερμανισμού).

Οι φήμες ότι επίκειται βενιζελικό πραξικόπημα στην Αθήνα οδήγησαν στα λεγόμενα «Νοεμβριανά», δηλαδή σε μαζικές διώξεις εναντίον των βενιζελικών, πολλές δολοφονίες, λεηλασίες καταστημάτων και σπιτιών, εξορίες επώνυμων βενιζελικών. Στις φιλοβενιζελικές εφημερίδες έβαλαν λουκέτο και κατέστρεψαν τα πιεστήρια ενώ φυλάκισαν τους διευθυντές των εφημερίδων Αχιλλέα Κύρου και Σπ. Νικολόπουλο. Τα κίνητρα, το πογκρόμ κατά των βενιζελικών οφείλονταν σε μια δήλωση: «όποιος σκοτώνει βενιζελικό δεν σκοτώνει άνθρωπο»!!!

Μετά το κίνημα της Θεσσαλονίκης το 1917 και την εξορία του Κωνσταντίνου , οι βενιζελικοί – τα «Ιουλιανά» - συνέταξαν κατάλογο «ανεπιθύμητων» γερμανόφιλων και τους εξόρισαν στο Αιάκειο Κορσικής. Μεταξύ αυτών ήταν και ο Δραγούμης. Δεν ήταν γερμανόφιλος ο Δραγούμης, ήταν πατριώτης, αλλά ασκούσε μεγάλη επιρροή στους αντιβενιζελικούς. Από την εξορία στην Κορσική ο Δραγούμης επέστρεψε στις αρχές Νοεμβρίου 1919.

Η γεμάτη αγώνες και αγωνίες ζωή του Δραγούμη αναμφίβολα σημαδεύτηκε από τους μεγάλους του έρωτες με τη Μαρίκα Κοτοπούλη και την Πηνελόπη Δέλτα, κόρη του Εμμανουήλ Μπενάκη.

Μετά την υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών (30 Ιουλίου 1920) ο Ελευθέριος Βενιζέλος θα επέστρεφε από τη Γαλλία στην Ελλάδα με τραίνο από το σταθμό της Λυών. Εκεί κατά την ώρα της επιβίβασης δύο απότακτοι αντιβενιζελικοί αξιωματικοί – ο υπολοχαγός Γεώργιος Κυριάκης και ο υποπλοίαρχος Απόστολος Τζερέπης – τον πυροβόλησαν ταυτόχρονα από κοντινή απόσταση.

Ο Βενιζέλος τραυματίστηκε ελαφρά στον αριστερό ώμο και στο χέρι και μεταφέρθηκε στο Νοσοκομείο του Παρισιού. Στην κατάθεσή του ο Βενιζέλος άφησε υπαινιγμούς για συνωμοσία του Βασιλιά Κωνσταντίνου.
Στην Αθήνα, όμως, η είδηση του τραυματισμού έφτασε παραποιημένη, ως δολοφονία. Αναπόφευκτες ήταν οι αντιδράσεις των φανατικών βενιζελικών.

Αγριεμένοι άνθρωποι σ’ όλη την Αθήνα φώναζαν: «Σκοτώσανε τον Βενιζέλο στο Παρίσι». Οργανωμένες ομάδες επιτέθηκαν και κατέστρεψαν τα γραφεία αντιπολιτευμένων εφημερίδων και λεηλάτησαν σπίτια πολιτικών της αντιπολίτευσης. Οι ζημιές που προκλήθηκαν στα λεγόμενα «Ιουλιανά» ήταν πολύ σοβαρές, αλλά το σημαντικότερο συμβάν ήταν η δολοφονία του Ίωνος Δραγούμη.

Ο Δραγούμης πληροφορήθηκε την είδηση της δολοφονικής απόπειρας κατά του Βενιζέλου την επόμενη μέρα, 31 Ιουλίου 1920, ενώ βρισκόταν στην Αθήνα. Θέλησε να πάει στα γραφεία του για να συμπληρώσει την ύλη του περιοδικού «Πολιτική Επιθεώρηση». Βλέποντας, όμως, τα εκτεταμένα επεισόδια ο Δραγούμης οδήγησε τη σύντροφό του Μαρίκα Κοτοπούλη στο σπίτι της, στην Κηφισιά, για να την προστατέψει, καθώς και αυτή βρισκόταν σε κίνδυνο λόγω των βασιλόφρονων πολιτικών της φρονημάτων. Παρά την προτροπή της συντρόφου του να μην πάει στα γραφεία του ο Δραγούμης πήρε το αμάξι του και έφυγε από το σπίτι της προς το κέντρο της Αθήνας.

Όταν έφτασε στην βίλα Θων, στο ύψος των Αμπελοκήπων, τον σταμάτησε μια ομάδα ενόπλων, που ανήκαν στο Τάγμα Ασφαλείας του Παύλου Γύπαρη, τον κατέβασαν από το αυτοκίνητο, τον συνέλαβαν και τον οδήγησαν βίαια στον στρατώνα του Τάγματος. Ξαφνικά, όμως, άγνωστο με ποιου εντολή ο Δραγούμης οδηγήθηκε σε άλλο σημείο. Εκεί οι στρατιώτες τον έστησαν σε ένα μαντρότοιχο και αφού έκαναν λίγα βήματα πίσω έριξαν δέκα πυροβολισμούς και ο Δραγούμης έπεσε νεκρός, χωρίς να βγάλει κραυγή, χωρίς να πει κάτι.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Δραγούμης δολοφονήθηκε εν ψυχρώ από τους στρατιώτες της βενιζελικής φρουράς.

Το εκρηκτικό κλίμα του Εθνικού Διχασμού θα σκιάζει την Ελλάδα και μετά την εκλογική ήττα του Βενιζέλου το 1920. Θα επεκταθεί και στο πολεμικό μέτωπο της Μικράς Ασίας.

15 χρόνια μετά τη δολοφονία του Δραγούμη, ο Παύλος Γύπαρης στην απολογία του για το πραξικόπημα του 1935 υπέδειξε τον Εμμανουήλ Μπενάκη ως ηθικό αυτουργό. Πολλά τα αναπάντητα ερωτήματα σχετικά με τις πιθανές ευθύνες του πανίσχυρου εκείνη την εποχή Βενιζελικού, Εμμανουήλ Μπενάκη.

Ο Μπενάκης, το 1922, παραπέμφθηκε σε δίκη για ηθική αυτουργία για τον φόνο του Δραγούμη, αλλά απαλλάχτηκε. Ίσως, να έπαιξαν ρόλο στην αθώωσή του και καταθέσεις των αδελφών του Ίωνος, της Ναταλίας Μελά και της Έφης Καλλέργη που κατέθεσαν στον ανακριτή πως ο Μπενάκης δε θα μπορούσε ποτέ να διατάξει την εκτέλεση του Ίωνος.