Τρία νομίσματα, τρεις εποχές: Ποια μυστικά αφηγείται ο λόφος Καστά;

Γράφει η Πόπη Χαριτωνίδου Γαρούφα Αρχαιολόγος – Συγγραφέας, Πρώην Αντιδήμαρχος Αμφίπολης

Στην πρώτη παρουσίαση της ανασκαφής στην Παλαιά Φιλοσοφική του ΑΠΘ, η Κατερίνα Περιστέρη στάθηκε σε ένα εύρημα που έχει ιδιαίτερο βάρος:

«Στον κυρίως θάλαμο δεν υπήρχαν καθόλου κτερίσματα. Από τους άλλους χώρους έχουμε κεραμεική και νομίσματα. Νομίσματα από τον 2ο αιώνα π.Χ., με τους τελευταίους Μακεδόνες βασιλείς και από τα ρωμαϊκά χρόνια. Απλά δεν σας τα δείξαμε! Στον τάφο βρέθηκαν και νομίσματα από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ήταν σαν το “δολάριο” της εποχής και μπορούσαν να βρεθούν παντού.»

Η φράση αυτή αποτυπώνει τη σημασία των νομισμάτων ως «χρονοδεικτών». Ανάμεσα σε όσα έχουν παρουσιαστεί ξεχωρίζουν δύο: ένα του Κασσάνδρου (316–297 π.Χ.) και ένα του Φιλίππου Ε΄ (221–179 π.Χ.). Αυτά τα μικρά τεκμήρια μας επιτρέπουν να χαράξουμε ένα αφηγηματικό χρονολόγιο του μνημείου:

Εποχή Αλεξάνδρου (336–323 π.Χ.)

Η παρουσία νομισμάτων της εποχής του Μεγάλου Αλεξάνδρου, που κυκλοφορούσαν παντού σαν παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα, ενισχύει την ιδέα ότι το μνημείο ξεκίνησε σε περίοδο ακμής και ίσως συνδέεται με το στενό περιβάλλον του.

Εποχή Κασσάνδρου (316–297 π.Χ.)

Το νόμισμα του Κασσάνδρου λειτουργεί ως terminus post quem για την ολοκλήρωση ή την πρώτη χρήση του Καστά. Δείχνει ότι το μνημείο ήταν ενεργό στα χρόνια των Διαδόχων, όταν ο Κάσσανδρος προσπαθούσε να εδραιώσει την εξουσία του.
Εποχή Φιλίππου Ε΄ (221–179 π.Χ.)
Η εύρεση νομίσματος του Φιλίππου Ε΄ μαρτυρά ότι το μνημείο συνέχιζε να είναι επισκέψιμο και τιμητικό σημείο μνήμης ακόμη και στον 2ο αι. π.Χ. Αυτό μας δίνει νέο terminus post quem, γύρω στο 221 π.Χ., για τη μεταγενέστερη χρήση του.

Ρωμαϊκή επέμβαση (168–148 π.Χ.)

Οι βεβαιωμένες καταστροφές και βεβηλώσεις δείχνουν το τέλος της ιστορίας του μνημείου. Το γεγονός αυτό παρέχει ένα πιθανό terminus ante quem γύρω στο 148 π.Χ., όταν οι Ρωμαίοι κατέλυσαν το μακεδονικό βασίλειο.

Συμπέρασμα
Τα τρία νομίσματα που βρέθηκαν στον Καστά δεν είναι απλά τυχαία ευρήματα. Αντίθετα, χαρτογραφούν την πορεία του μνημείου:
από τη δόξα του Αλεξάνδρου,
στην ολοκλήρωση από τον Κάσσανδρο,
στην επίσκεψη και μνήμη επί Φιλίππου Ε΄,
έως την οριστική βεβήλωση από τους Ρωμαίους.
Με αυτά τα μεταλλικά ίχνη, ο Καστάς μάς αποκαλύπτει ότι δεν υπήρξε ποτέ ένας «σιωπηλός» τάφος· ήταν μνημείο που ζούσε μέσα στους αιώνες, ώσπου η Ιστορία το καταδίκασε στη σιωπή.